Czapelski Tadeusz (1853–1930), publicysta, skryptor Ossolineum, syn wybitnego pedagoga Jakuba (z czasem jednego z założycieli Towarzystwa Pedagogicznego) i Celestyny Smochowskiej, uczęszczał do szkół niższych i średnich we Lwowie i wcześnie zaczął się zaprawiać do pracy publicystycznej pod kierunkiem swego wuja Jana Dobrzańskiego. Pisywał w »Gazecie Narodowej« i w innych pismach lwowskich. Potem około r. 1874 przeniósł się do Krakowa a stąd do Warszawy, gdzie zrobił wraz ze swym przyjacielem lwowskim Marianem Gawalewiczem szybką karierę. Był kolejno od r. 1874 sekretarzem redakcji i redaktorem »Kuriera Warszawskiego«, »Kuriera Codziennego« i »Tygodnika Ilustrowanego«. Dzięki niezmordowanej czynności Cz-go »Kurier Warsz.« podwoił objętość, usprawnił służbę informacyjną, zwłaszcza telegraficzną, wreszcie wprowadził poranne wydanie. W tej pracy Cz. nawiązał stosunki przyjaźni, które przetrwały długie lata, z Prusem, Sienkiewiczem, Stanisławem Witkiewiczem i innymi. Do grona bliskich zaliczali się zwłaszcza Z. Sarnecki, W. Gomulicki, C. Jankowski, W. Sabowski. Od Cz-go np. pochodzi tytuł noweli Sienkiewicza »Ta trzecia«; on był inicjatorem spisania przez Witkiewicza wrażeń tatrzańskich. Wskutek komplikacji osobistych, nie bez presji rządu rosyjskiego, wrócić musiał do Lwowa, gdzie, nie porzucając pracy dziennikarskiej i publicystycznej, znalazł oparcie i schronienie w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich (1 II 1891), któremu wieloletnią pracą i wiernym strzeżeniem trydycyj wywdzięczył się za spokojną przystań na lata dojrzałego i podeszłego wieku. Obok pracy w Bibliotece a zwłaszcza w tzw. czytelni dla młodzieży nie zaniedbał swych zamiłowań publicystycznych. Przyjaciel Władysława Bełzy, Adama Krechowieckiego i wielu innych w życiu kulturalnym Lwowa, odgrywał zawsze dużą rolę. Redagował »Niedzielę« (od 7 VII 1895 do 19 III 1899), potem »Kronikę Powszechną« (po Teodorze Jeske-Choińskim) aż do wybuchu wojny światowej. Był korespondentem »Kuriera Warszawskiego« i »Tygodnika Ilustrowanego«, »Echa Muzycznego i Teatralnego« w Warszawie, gdzie z zapałem bronił dyrektora Pawlikowskiego przeciw niesłusznej krytyce. W czasie Wystawy Krajowej w r. 1894 był sekretarzem ks. Adama Sapiehy i jego referentem prasowym. Pod koniec życia należał do wybitnych działaczy i publicystów katolickich, organizował Zjazd Skargowski w r. 1912, kongresy mariańskie, wygłaszał odczyty i redagował memoriały. Wywarła tu wpływ na Cz-go jego druga żona, Helena z Dobieckich. Znany był także ze swych zainteresowań i sympatii słowiańskich, przyjaźnił się np. z Edwardem Jelinkiem, Riegerem, Howorką, bywał kilkakrotnie w Pradze. Za głównych wrogów Polski uważał Niemców, i to go w czasie wojny złączyło z antyniemiecką orientacją. Katolickiemu i narodowemu punktowi widzenia pozostał wierny aż do końca swych dni. U schyłku życia jeszcze przyczynił się do rozbudowy działu wydawniczego Zakładu jako doradca i korektor najcenniejszych wydawnictw klasycznych, zwłaszcza »Dzieł wszystkich« Słowackiego.
Spuścizna po Cz-im pozostała niewielka, gdyż praca jego utonęła bezimiennie na łamach licznych czasopism. Napisał tylko rozprawkę pt. Paź księcia Prymasa (1892–1928), pod koniec zaś życia opracował pamiętnik Wojciecha Kętrzyńskiego. Wspomnieć należy o współpracy z Ludwikiem Bernackim przy wydaniu »Obiadów Czwartkowych« (1925). Ceniony był w świecie literackim jako znawca i miłośnik języka polskiego.
Paź księcia Prymasa. Fragment pamiętników Wojciecha Dobieckiego (Sprawozd. Zakładu Nar. im. Ossolińskich we Lw. za r. 1892) i odb., Lw., s. 23; Epizod praski z r. 1882, »Przewodnik Bibliograficzny« 1926, 228–9; Rewindykator polskości (Wojciech Kętrzyński), Rocz. Zakładu Nar. im. Ossolińskich, I, II 79–108 i odb., Lw. 1918, 30; Papiery osobiste i korespondencja w B. Ossol. we Lw.; »Kurier Warsz.«, Książka Jubileuszowa, W. 1896, 176–8; Jankowski Cz., Tempi passati, »Kurier Warsz.« 1921, numer jubileuszowy, s. 25–6; Kleiner, Tadeusz Czapelski, »Tyg. Il.« 1930, nr 32, 667; K. T., Ś. p. Tadeusz Czapelski, »Przegląd Biblioteczny« 1930, 403–4; Wasylewski St., Niezapisany stan służby, W. 1937, 63, 92–6.
Kazimierz Tyszkowski